ශ්‍රී ලංකාව සහ චීන සමාගමක් වන කිංඩාඕ සීවින් බයෝටෙක් සමූහ සමාගම අතර සිදු වූ මතභේදාත්මක කාබනික පොහොර ගනුදෙනුව සම්බන්ධයෙන් අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව (CID) සිය විමර්ශනය තීව්‍ර කර තිබේ.

අදාළ ගනුදෙනුව මගින් රටට ඩොලර් මිලියන 6.9ක මූල්‍ය අලාභයක් සිදුවිය.

පොහොර ප්‍රසම්පාදනයේදී සිදුවී ඇතැයි කියන අක්‍රමිකතා පිළිබඳ පරීක්ෂණ සක්‍රීයව සිදුවෙමින් පවතින බව අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරියකු තහවුරු කර ඇත.

කෙසේවෙතත්, දැනට ක්‍රියාත්මක වන විමර්ශනයේ කටයුතුවලට බලපෑම් ඇති විය හැකි බැවින් වැඩිදුර තොරතුරු නිකුත් කළ නොහැකි බව එම නිලධාරියා සඳහන් කර තිබේ.

මෙම මතභේදාත්මක සිද්ධිය 2021 නොවැම්බර් දක්වා දිවෙන අතර, ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික ශාක නිරෝධායන සේවය (NPQS) විසින් කිංඩාඕ සීවින් බයෝටෙක් වෙතින් ආනයනය කරන ලද කාබනික පොහොර තොගයක් ප්‍රතික්ෂේප කර තිබුණේ සාම්පලවල හානිකර බැක්ටීරියා ඇති බව පවසමිනි.

චීන සමාගම එම පරීක්ෂණ වාර්තා ප්‍රතික්ෂේප කරමින් තෙවැනි පාර්ශවීය පරීක්ෂණයක් ඉල්ලා සිටියේය.

පොහොර තොගය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සැපයුම්කරු සහ ශ්‍රී ලංකා බලධාරීන් අතර ගැටුමකට තුඩු දුන් අතර, චීන සමාගම ඩොලර් මිලියන 8ක වන්දි ඉල්ලා සිංගප්පූරුවේ බේරුම්කරණ කටයුතු ආරම්භ කළේය.

පොහොර තොගය ප්‍රතික්ෂේප කළද, ශ්‍රී ලංකා රජය අවසානයේ චීන සැපයුම්කරුට ඩොලර් මිලියන 6.9ක් ගෙවීමෙන් ආරවුල සමථයකට පත් කිරීමට එකඟ විය.

ගනුදෙනුව තහනම් කරමින් අධිකරණ නියෝගය ඉවත් කිරීමෙන් පසු ණයවර ලිපියක් හරහා මහජන බැංකුව විසින් ගෙවීම සිදු කරන ලදී.

පොහොර තොගය ප්‍රතික්ෂේප කළද ගෙවීම සිදු කිරීමට ගත් තීරණය නීති හා කෘෂිකාර්මික විශේෂඥයන්ගේ පුළුල් විවේචනයට හා කණස්සල්ලට හේතු විය.

2022 දී, මෙම පොහොර ගනුදෙනුවෙන් සිදු වූ පාඩු පියවා ගැනීම සඳහා නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ආරම්භ කරන ලෙස නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව රජයට උපදෙස් දී තිබිණි.

කෙසේවෙතත්, අද දක්වා කිංඩාඕ සීවින් බයෝටෙක් සමාගමට එරෙහිව එවැනි නීතිමය ක්‍රියාමාර්ගයක් ගොනු කර නොමැති බව වාර්තා වේ.

2023 දී කරන ලද විමසීම්වලින් හෙළි වූයේ ශ්‍රී ලංකා බලධාරීන් සමාගමට එම මුදල ආපසු ගෙවීමට හෝ වන්දි වශයෙන් රසායනික පොහොර සැපයීමට අවශ්‍ය බව විධිමත් ලෙස දැනුම් දී ඇති බවයි.

කෙසේවෙතත්, චීන සමාගම ප්‍රතිචාර දක්වා ඇත්තේ තමන් රසායනික පොහොර හසුරුවන්නේ නැති බවත්, ඒ වෙනුවට මුලින් ගිවිසුම්ගත කර ඇති ආකාරයේම කාබනික පොහොර තවත් තොගයක් සැපයීමට ඉදිරිපත් වූ බවත්ය.

2023 දී කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරියකු අනාවරණය කළේ, මෙම කාරණයේ සංවේදී රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ස්වභාවය අනුව, මෙම ගැටළුව දෙරට අතර ද්විපාර්ශ්වික සාකච්ඡා සඳහා විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශයට යොමු කර ඇති බවත්, කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශය විසින් මෙම විසඳුම සමඟ ඉදිරියට යා යුතු ආකාරය පිළිබඳ උපදෙස් ඉල්ලා විධිමත් කැබිනට් පත්‍රිකාවක් ඉදිරිපත් කිරීමෙන් කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් මග පෙන්වීමක් ඉල්ලා ඇති බවත්ය.

පවතින බේරුම්කරණ ගිවිසුමේ නියමයන් යටතේ අමාත්‍යාංශයට ක්‍රියා කළ හැකි වුවද, ක්‍රියාපටිපාටි අනුකූලතාව සහතික කිරීම සහ අනාගතයේදී ඇතිවිය හැකි සංකූලතා වළක්වා ගැනීම සඳහා පැහැදිලි කැබිනට් අනුමැතියක් ඉල්ලා සිටි බවත් එම නිලධාරියා වැඩිදුරටත් පැවසීය.

තවද, එක් අවස්ථාවකදී, කිංඩාඕ සීවින් බයෝටෙක් සමාගම වන්දි මුදලෙන් කොටසක් සඳහා රසායනික පොහොර ලබා දීමට කැමැත්ත පළ කර ඇති බව අනාවරණය වුවද එවැනි විධිවිධානයක් අවසන් කර නොතිබිණි.

2021 දී, පොහොර මෙට්‍රික් ටොන් 96,000ක් ආනයනය කිරීමට සැලසුම් කරන ලද නමුත්, හානිකර බැක්ටීරියාවලින් දූෂිත වී ඇති බව සොයා ගැනීමෙන් පසු ශාක ආරක්ෂණ පනත යටතේ පළමු තොගය ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී.

එසේ තිබියදීත්, ගෙවීමෙන් 75%ක් කල්තියා සිදු කර තිබේ.

මෙම ගනුදෙනුවට ගොවීන්ගෙන් විරෝධතා එල්ල වූ අතර කෘෂිකාර්මික අස්වැන්න අඩුවීමට ද හේතුවක් විය.

මූල්‍ය අලාභයට අමතරව, වක්‍ර සහ ප්‍රමාණනය නොකළ ආර්ථික බලපෑම්වලට බෝග පාඩු සහ නීතිමය වගකීම් ඇතුළත් වේ.

වගකිවයුතු නිලධාරීන්ට සහ සැපයුම්කරුට එරෙහිව නීතිමය පියවර ගන්නා ලෙස ජාතික විගණන කාර්යාලය ඉල්ලා ඇති අතර, දුර්වල අධීක්ෂණය සහ මූල්‍ය ඇපකර ලබා නොගෙන අකාලයේ ගෙවීම හේතුවෙන් අහිමි වූ අරමුදල් අයකර ගන්නා ලෙස ඉල්ලා ඇත.

කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් ඩී.පී. වික්‍රමසිංහ පවසන්නේ මේ සම්බන්ධයෙන් අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව දැනට පරීක්ෂණ පවත්වන බවයි.

කෙසේවෙතත්, මෙම විමර්ශන හැරුණු විට, සිදු වූ මූල්‍ය පාඩු සඳහා වන්දි ලබා ගැනීම සඳහා රජය තවමත් කිසිදු විධිමත් පියවරක් ගෙන නොමැති බව ඔහු පිළිගනී.

මෙතෙක් කිසිදු නීතිමය ක්‍රියාමාර්ගයක් හෝ හිමිකම් පෑමක් ආරම්භ කර නොමැති බවත්, ප්‍රධාන වශයෙන් අවධානය යොමු වී ඇත්තේ අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ විමර්ශනය කෙරෙහි බවත් ඔහු අවධාරණය කර තිබේ.