රුපියල් බිලියන 1.75 ඉක්මවන මහජන අරමුදල් පාඩුවක් සිදුකළ විනාශකාරී කිරි ගව ආනයන ව්‍යාපෘතියට වගකිව යුතු රාජ්‍ය නිලධාරීන්ට සහ තීරණ ගන්නන්ට එරෙහිව වහාම නීතිමය සහ විනය ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා ලෙස නවතම රජයේ විගණනය මගින් ඉල්ලා ඇත.

පෙර අදියරේදී නොවිසඳුනු ගැටළු තිබියදී සහ එවැනි ආනයනයක් සඳහා මූලික පූර්ව අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ නොකර, කිරි ගව ආනයන ව්‍යාපෘතියේ 3 වන අදියර යටතේ කිරි ගවයින් 15,000ක් ආනයනය කිරීම සඳහා රු. 1,749,672,697ක අත්තිකාරම් ගෙවීමක් නිකුත් කිරීමට ගත් තීරණය මෑතකදී සභාගත කරන ලද විගණන වාර්තාව ඔස්සේ විවේචනය කර ඇත.

මෙම ගෙවීමට හේතු වූ නිරීක්ෂණ, නිර්දේශ සහ අනුමැතීන් ලබා දුන් නිලධාරීන්ට එරෙහිව පියවර ගත යුතු බව වාර්තාව විශේෂයෙන් නිර්දේශ කර ඇත.

සැපයුම්කරු වන වෙල්ලාර්ඩ් ග්‍රාමීය අපනයන සමාගමෙන් සම්පූර්ණ අත්තිකාරම් අයකර ගැනීමට උත්සාහ කළ යුතු බවත්, අයකර ගැනීම කළ නොහැකි නම්, වගකිවයුතු රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගෙන් සහ උපදේශකයන්ගෙන් පාඩුව අයකර ගැනීමට උත්සාහ කළ යුතු බවත් එහි තවදුරටත් සඳහන් කර ඇත.

පෙර කොන්ත්‍රාත්තුවක් යටතේ ප්‍රමිතියෙන් තොර සහ රෝගී ගවයන් ලබා දීමෙන් දශකයකට ආසන්න කාලයකට පසු සහ සැළකිව යුතු ලෙස ඉහළ මිලකට 2017 දී එම සැපයුම්කරු නැවත තෝරාගෙන ඇති බව විගණනය ඉස්මතු කර ඇත.

නිසි තරඟකාරී ක්‍රියා පටිපාටි හෝ වගවීමකින් තොරව ප්‍රසම්පාදනය නැවත වරක් එකම සමාගමට ප්‍රදානය කළේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ විධිමත් පරීක්ෂණයක් පැවැත්වීමට විගණනය නිර්දේශ කර ඇති අතර, වගකිවයුත්තන් හඳුනාගෙන ඒ පිළිබඳ වගවීම සඳහා කැඳවන ලෙස ඉල්ලා ඇත.

ඊට අමතරව, 3 වන අදියරේ 1 වන පියවර යටතේ දැනටමත් ආනයනය කර ඇති කිරි ගවයන් 5,018 දෙනාගේ තත්ත්වය පිළිබඳ විධිමත් සමාලෝචනයක් හෝ පසු විපරම් අධ්‍යයනයක් නොමැති බව විගණනය සලකුණු කර ඇත.

ප්‍රතිකර්ම ක්‍රියාමාර්ග පිළිබඳ දැනුම් දීම සඳහා සතුන්ගේ වත්මන් තත්ත්වය සහ ඔවුන් ලැබුණු කිරි ගොවීන්ගේ ජීවනෝපායන් යන දෙකම පිළිබඳ වහාම තක්සේරුවක් පවත්වන ලෙස ද බලධාරීන්ගෙන් ඉල්ලා ඇත.

වාර්තාව ව්‍යාපෘති පාලනයේ පද්ධතිමය දුර්වලතා ද සටහන් කර ඇති අතර අනාගත මහා පරිමාණ, ඉහළ වටිනාකමක් ඇති පොදු ව්‍යාපෘති කළමනාකරණය කිරීම සඳහා විධිමත්, පිරිවැය-ඵලදායී ක්‍රමවේදයක් සකස් කරන ලෙස ඉල්ලා ඇත.

මෙම මිල අධික අසාර්ථකත්වය නැවත ඇතිවීම වළක්වා ගැනීම සඳහා, ප්‍රතිපාදන සහ ක්‍රියාත්මක කිරීම යන අදියර දෙකෙහිදීම එවැනි ව්‍යාපෘති අධීක්ෂණය කිරීමේදී මහා භාණ්ඩාගාරය ක්‍රියාකාරී, සෘජු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ යුතු බව නිර්දේශ කර ඇත.

විශේෂ විගණන වාර්තාවට අනුව, බෝවන රෝග සහ මෙහෙයුම් පාඩු හඳුනා ගැනීම ඇතුළුව – මුල් අදියරවලදී ඕස්ට්‍රේලියානු සැපයුම්කරු වන වෙලාර්ඩ් ග්‍රාමීය අපනයන සමාගමෙන් ආනයනය කරන ලද ගවයන් සම්බන්ධයෙන් ලේඛනගත කර ඇති ගැටළු තිබියදීත්, ග්‍රාමීය ආර්ථික අමාත්‍යාංශය 2018 මැයි මාසයේදී ව්‍යාපෘතියේ ඊළඟ අදියර සඳහා අත්තිකාරම් ගෙවීමක් ලෙස රුපියල් බිලියන 1.75 (ඩොලර් මිලියන 11) ක අතිවිශාල මුදලක් නිකුත් කිරීමට කටයුතු කර ඇත.

මෙම ගනුදෙනුව යටතේ එක එළදෙනක්වත් ආනයනය කර නොමැත.

ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලිය නීතිමය සහ මූල්‍ය ආරක්ෂණ උල්ලංඝනය කර ඇති බව විගණනයෙන් ඉස්මතු කර ඇත.

කාර්ය සාධන සුරැකුම්පත්, අත්තිකාරම් ඇපකර සහ කැබිනට් අනුමැතීන් වැනි ප්‍රධාන කොන්දේසි එක්කෝ නොමැති වීම හෝ පැහැදිලි සාධාරණීකරණයකින් තොරව හිතාමතාම වෙනස් කිරීම සිදු කර ඇත.

බිලියන ගණනක් වටිනා සැපයුම්කරු සමඟ ගිවිසුම නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ අවසරයකින් තොරව ක්‍රියාත්මක කර ඇති අතර එය ස්ථාපිත මහජන මූල්‍ය රෙගුලාසි සෘජුවම උල්ලංඝනය කිරීමකි.

මෙම අසාර්ථක ව්‍යාපෘතිය සඳහා ලබාගත් විදේශ ණයවලින් කොටසක් ආපසු ගෙවීම සඳහා රුපියල් මිලියන 360ක් වැය කර ඇත.

විගණන වාර්තා තවදුරටත් පෙන්වා දී ඇත්තේ මෙම අත්තිකාරම් ගෙවීම නිල මූල්‍ය ප්‍රකාශනවල නිසි ලෙස සටහන් කර නොමැති බවත්, නිර්දේශ ගණනාවක් සහ කමිටු නියෝග තිබියදීත්, අරමුදල් අයකර ගැනීමට කිසිදු පසු විපරම් පියවරක් ගෙන නොමැති බවත්ය.

මෙම තීරණාත්මක කාල පරිච්ඡේදය තුළ ව්‍යාපෘති මෙහෙයුම් කමිටුව වසරකට ආසන්න කාලයක් රැස්වීමට අපොහොසත් වී ඇති බවත්, රුපියල් මිලියන ගණනක ගෙවීම් සම්බන්ධයෙන් ප්‍රධාන තීරණ අවිධිමත් මාර්ග හරහා ගෙන ඇති බවත් වාර්තාව තවදුරටත් හෙළි කර ඇත.