ශ්‍රී ලංකාව චීනය සමඟ විදුලි බස් රථ ඇණියක් සඳහා වන යෝජනාවකට එකඟ වන්නේ පොරොන්දු සහගත එහෙත් ඉක්මන් අනතුරක සේයා යන දෙකෙහිම සංකලනයක් සමගිනි.

ශ්‍රී ලංකාව තුළ සිය සංවර්ධන පියවර පුළුල් කිරීමට උනන්දු වන චීනය, දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ ඇනහිට ඇති යටිතල පහසුකම් පුනර්ජීවනය කිරීමේ භූමිකාවේ ස්වාභාවික දිගුවක් ලෙස මෙම වැඩසටහන ඉදිරිපත් කර ඇත.

චීන තානාපති Qi Zhenhong විසින් විදුලි බස් යෝජනාව නව ආරම්භයක් ලෙස විස්තර කර ඇත.

එය ඉදිරියට සිදුකිරීමට නියමිත ඉහළ මට්ටමේ සංචාර සහ පුනර්ජීවනය කරන ලද ව්‍යාපෘති සම්බන්ධතාවක ඊළඟ පරිච්ඡේදය විස්තර කර ඇත.

එහෙත්, ශ්‍රී ලංකාව මෙම යෝජනාව කිරා මැන බලන විට සැතපුම් දහස් ගණනක් ඈත යුරෝපයේ මීට සමානව දිග හැරෙමින් පවතින සිදුවීමක් අනතුරු ඇඟවීමේ කතාවක් ලෙස සැළකීම වටිනේය.

ඔවුන්ගේ පොදු ප්‍රවාහන පද්ධති චීන තාක්ෂණයට කෙතරම් ගැඹුරින් නිරාවරණය වී ඇත්දැයි තේරුම් ගැනීමට ස්කැන්ඩිනේවිනු රජයන් දැන් අවධානය යොමු කරමින් සිටින්නේ භූ දේශපාලනික ආතතියක් පවතින කාලයකදී ඔවුන්ගේ නිහඬ, නවීන, පරිසර හිතකාමී බස් රථ දුරස්ථව වසා දැමිය හැකිද යන්න සම්බන්ධයෙන් පවතින අවදානම හේතුවෙනි.

යුරෝපීය අගනගර හරහා දෝංකාර දෙන මෙම අනතුරු ඇඟවීම, ශ්‍රී ලංකාවට නොසළකා හැරිය නොහැකි සත්‍යයක් අවධාරණය කරයි.

පොදු ප්‍රවාහනය විද්‍යුත්කරණය කිරීම මූල්‍යමය හෝ පාරිසරික තීරණයක් පමණක් නොවේ. එය ජාතික ආරක්ෂාව සම්බන්ධ ප්‍රශ්නයකි.

මතුපිටින් බැලූවිට මෙම යෝජනාව ආකර්ශනීය ලෙස පෙනේ.

විශේෂයෙන් දිගුකාලීනව පාඩු ලබන ශ්‍රී ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලය ඇතුළු මෙරට පොදු ප්‍රවාහන පද්ධතිය නවීකරණයක් ඉල්ලා සිටී.

තදබදයෙන් පිරුණු බස් රථ, බිඳවැටීම්, ප්‍රමාදයන් සහ අනාරක්ෂිත තත්ත්වයන් මෙරට පොදු ප්‍රවාහනය භාවිත කරන මගීන් සඳහා එදිනෙදා යථාර්ථයන් බවට පත්ව ඇත.

විද්‍යුත්කරණය මඟින් ඉන්ධන ආනයනය කප්පාදු කිරීමට, දූෂණය අඩු කිරීමට සහ එක් පියවරකින් සේවා ප්‍රමිතීන් ඉහළ නැංවීමට අපේක්ෂා කරයි.

නමුත් පද්ධතියේ යටින් පවතින ව්‍යුහය දැඩි ලෙස බිඳෙන සුළුය.

ශ්‍රී ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලය වැරදි කළමනාකරණය, තාක්ෂණික ධාරිතාව නොමැතිකම, අකාර්යක්ෂම නඩත්තු පිළිවෙත් සහ පවතින මෙහෙයුම් යන්තම් පවත්වා ගෙන යන අරමුදල් ආකෘතියකින් පීඩා විඳිමින් සිටී.

මෙම පරිසරයට නවීන විදුලි බස් රථ සමූහයක් ඒකාබද්ධ කිරීමේදී නව වාහන පමණක් නොව නව පද්ධති, නව පුහුණුව, නව නියාමන අධීක්ෂණය සහ නව මෙහෙයුම් විනය අවශ්‍ය වේ.

පරමාදර්ශී තත්වයන් යටතේ වුවද, ශ්‍රී ලංකාව තුළ එම නවීකරණය භයානක අභියෝගයක් වනු ඇත.

චීනය එහි සැපයුම්කරු වන විට, තවත් ප්‍රශ්නයක් මතු වේ.

එනම් යුරෝපය දැනට ගැටලුවකට මුහුණ දී සිටින මෙහි තාක්ෂණය පාලනය කරන්නේ කවුරුන්ද යන ගැටලුවයි.

ඒ අනුව යුරෝපයේ ගැටලුව මේ සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකාවට අවදි කිරීමේ ඇමතුමකි.

චීනයේ නිෂ්පාදිත විදුලි බස් රථ වටා ඇති ආරක්ෂක ගැටලු මෙම වසරේ ස්කැන්ඩිනේවියාව මුහුණ දුන ප්‍රධාන ගැටලුවලින් එකකි.

චීනයේ නිෂ්පාදිත සහ යුරෝපීය ඇණිවල බහුලව භාවිත වන යුටොං බස් රථවල දුරස්ථ ඩිජිටල් ප්‍රවේශ හැකියාවන් සහිත මෘදුකාංග පද්ධති අඩංගු බව සොයා ගැනීමෙන් පසු ඩෙන්මාර්කයේ සහ නෝර්වේ බලධාරීන් ඒ සම්බන්ධයෙන් හදිසි පරීක්ෂණ ආරම්භ කර තිබේ.

නෝර්වේහි, ප්‍රවාහන ක්‍රියාකරු වන රූටර් විසින් යුටොං බස් රථවලට දුරස්ථ මෘදුකාංග යාවත්කාලීන කිරීම් සහ ගැටළු විනිශ්චය සක්‍රීය කරන ‘සෘජු ඩිජිටල් ප්‍රවේශයක්’ ඇති බව පරීක්ෂණවලින් පෙන්වන බව හෙළි කළේය.

ඇතැම් යුරෝපීය නිලධාරීන් නොසන්සුන් කිරීමට මෙය හේතු වී තිබේ.

වාහනයකට දුරස්ථ යාවත්කාලීන කිරීම් ලබාගත හැකි නම්, එය දුරස්ථව අක්‍රිය කළ හැකි වීමේ අවදානම ඊට හේතුවයි.

ඩෙන්මාර්කය ද එම බියට මුහුණ දෙයි.

කෝපන්හේගන් සහ නැගෙනහිර ඩෙන්මාර්කයේ යුටොං බස් රථ 260කට වඩා ක්‍රියාත්මක කරන මෝවියා, මෙම අවදානම විවෘතව පිළිගෙන තිබේ.

“වාහනයක් දුරස්ථව යාවත්කාලීන කළ හැකි නම්, එය දුරස්ථව නවතා දැමිය හැකියි.” යනුවෙන් එහි ප්‍රධාන මෙහෙයුම් නිලධාරි ජෙප් ගාඩ් සඳහන් කරයි.

යුටොං සමාගම මෙම චෝදනා ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති අතර සිය නිෂ්පාදන අන්තර්ජාතික ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල බවට අවධාරණය කරයි.

නමුත් එම සහතික කිරීම මගින් අදාළ අවදානම ඉවත්වන්නේ නැත.

භූ දේශපාලනයේ හැකියාවන්, අභිප්‍රායයට වඩා වැදගත් වේ.

යුරෝපයේ මෙම අනතුරු ඇඟවීම හුදකලාව මතුවන්නක් නොවේ.

විදුලි සංදේශ, නිරීක්ෂණ පද්ධති සහ බලශක්ති ජාල සඳහා චීන මැදිහත්වීම පිළිබඳ වසර ගණනාවක් පුරා කණස්සල්ලක් පැවතිණි.

යුරෝපීය රාජ්‍යයන් කිහිපයක් දැනටමත් ඔවුන්ගේ 5G ජාලවලින් Huawei සහ ZTE උපකරණ ඉවත් කර ඇත.

ප්‍රවාහන අංශය හරහා දැන් පැතිර යන සැකය නම්, විදුලි වාහන ඒ සමාන අවදානම් ඇති කළ හැකි බවයි.

ස්කැන්ඩිනේවියාව ප්‍රමාද වී අවබෝධ කර ගන්නා දේ, ශ්‍රී ලංකාව කලින් සළකා බැලිය යුතුය.

දැනටමත් අවදානමට ලක්විය හැකි පද්ධතියක් ඇති ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රවාහන අංශය ස්කැන්ඩිනේවියාව හා සැසඳිය නොහැකිය.

යුරෝපීය පද්ධතිවලට ඇති කම්පන අවශෝෂණය කර ගැනීමට ඉඩ සලසන අතිරික්තතාව, ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව සහ වේගවත් ප්‍රතිචාර යටිතල පහසුකම් ශ්‍රී ලංකාවට නොමැත.

යුරෝපීය ආණ්ඩු භූ දේශපාලනික අර්බුදයකදී තම බස් රථ අක්‍රීය කළ හැකි යැයි බිය වන්නේ නම්, චීන මූල්‍යකරණය සහ තාක්ෂණය මත බොහෝ සෙයින් යැපෙන ජාතියක් වන ශ්‍රී ලංකාව ඊටත් වඩා දරුණු අවදානමකට මුහුණ දෙයි.

එසේ ගත්කළ ශ්‍රී ලංකාවේ අවදානම දෙතුන් ගුණයකින් වැඩිය.

චීනය බස් රථ, මෘදුකාංග, නඩත්තු පද්ධති සහ ඇතැම් විට දත්ත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සපයන්නේ නම්, ශ්‍රී ලංකාව සතු ස්වාධීනව තම ප්‍රවාහන කොඳු නාරටිය කළමනාකරණය කිරීමේ හැකියාව ඛාදනය විය හැකිය.

යුරෝපය මෙන් නොව, ශ්‍රී ලංකාවේ විවිධාංගීකරණය වූ සැපයුම්කරුවන් හෝ සාකච්ඡා කිරීමට දේශපාලනික බලයක් නොමැත.

චීනය දැනටමත් ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛ ණයහිමියන්ගෙන් කෙනෙකි.

ශ්‍රී ලංකාවේ පොදු යටිතල පහසුකම් සඳහා ශක්තිමත් සයිබර් ආරක්ෂණ රාමුවක් නොමැත.

මෘදුකාංග මත පදනම් වූ බස් රථ විදේශයන්හි සේවාදායකයන්ට සම්බන්ධ කර ඇති අවස්ථාවක, ශ්‍රී ලංකාවට තිබිය හැකි වන්නේ සීමිත දෘශ්‍යතාවකි.

ධනවත්, තාක්‍ෂණිකව දියුණු සහ සාපේක්ෂව පරිවරණය කර ඇති යුරෝපීය රජයන් තැතිගන්නේ නම්, ශ්‍රී ලංකාව සඳහා එම ඇඟවුම් බෙහෙවින් දරුණු විය හැකිය.

යුරෝපයේ අත්දැකීම පාදසටහනක් නොවේ. අනතුරු ඇඟවීමකි.

යුරෝපයෙන් ලැබෙන ප්‍රධාන පාඩම සරලය: එනම් නවීන විදුලි බස් රථ තවදුරටත් යාන්ත්‍රික යන්ත්‍ර නොවේ යන්නය.

ඒවා සම්බන්ධිත උපාංග වේ. සම්බන්ධිත උපාංග බලපෑමේ, පීඩනයේ හෝ බලහත්කාරයේ මෙවලම් ලෙස භාවිත කළ හැකිය.

නෝර්වේ විසින් හෙළිකර ගත් කරුණු, ඩෙන්මාර්කයේ උත්සුකයන් සහ චීන තාක්ෂණය පිළිබඳ යුරෝපීයයන්ගේ නැවත ඇගයීම යන සියල්ල එක් නිගමනයකට යොමු කරයි.

එනම් විදේශ පාලිත මෘදුකාංග මත ගොඩනගා ඇති පොදු යටිතල පහසුකම් උපායමාර්ගික අවදානමක් බවය.

ආර්ථික අර්බුදයකින් තවමත් ගොඩනැගී සිටින සහ බාහිර මූල්‍යකරණය මත යැපෙන ශ්‍රී ලංකාව, එවැනි අවදානම් සැහැල්ලුවෙන් අවශෝෂණය කර ගැනීමට හැකියාවක් නැත.

ඒ අනුව චීනයේ විදුලි බස් දීයෝජනාව චීනයට ‘නව ආරම්භයක්’ ලෙස සකස් කළ හැකි නමුත් ශ්‍රී ලංකාව එම ආරම්භයේදී ප්‍රවේශම් විය යුතුය.

යුරෝපය පීඩනය යටතේ පාඩම ඉගෙන ගනිමින් සිටී. එය කල්තියා ඉගෙන ගැනීමේ වාසිය තවමත් ශ්‍රී ලංකාවට ඇත.

එය නොසලළකා හැරීමේ පිරිවැය බස් රථවලට පමණක් සීමා නොවිය හැකිය.