මහා බාධක පරයේ කොරල් ආවරණය විශාල ලෙස පහත වැටී ඇති බව නව වාර්තාවකට අනුව පෙනීගොස් තිබේ.

මීට වසර 40ක පමණ පෙර එම කොරල් පරය සම්බන්ධයෙන් වාර්තා ලබා ගැනීම ආරම්භ වූ දා සිට වාර්ෂිකව සිදු වී ඇති විශාලතම පහත වැටීම මෙයයි.

මෙම ඕස්ට්‍රේලියානු ගල්පරවල උතුරු සහ දකුණු ශාඛා දෙකම වඩාත් පුළුල් ලෙස කොරල් විරංජනයට ලක් වූ බව ඕස්ට්‍රේලියානු සමුද්‍ර විද්‍යා ආයතනය (AIMS) සොයා ගෙන තිබේ.

මෑත මාසවලදී නිවර්තන සුළි සුළං සහ කොරල් අනුභව කරන තරු මාළු පැතිරීම හේතුවෙන් ගල්පර විනාශ වී තිබුණ ද දේශගුණික විපර්යාස නිසා ඇතිවන තාප ආතතිය මෙම කොරල් විනාශයට ප්‍රධාන හේතුව බව ඕස්ට්‍රේලියානු සමුද්‍ර විද්‍යා ආයතනය පැවසීය.

එම ආයතනය අනතුරු අඟවන්නේ කොරල් ඉක්මනින් යථා තත්ත්වයට පත් කළ නොහැකි වීම සහ ‘වාෂ්පශීලී’ තත්ත්වයන්ට මුහුණ දෙන නිසා කොරල්පරවලට ඇති හානිය වැඩිවන බවයි.

ඕස්ට්‍රේලියානු සමුද්‍ර විද්‍යා ආයතනය 2024 අගෝස්තු සිට 2025 මැයි දක්වා කාලය තුළ කොරල් පර 124ක සෞඛ්‍යය සමීක්ෂණය කර තිබේ.

එම ආයතනය1986 සිට මෙවැනි සමීක්ෂණ සිදු කරයි.

බොහෝ විට ලොව විශාලතම ජීවමාන කොරල් පරය ලෙස හඳුන්වනු ලබන මහා බාධක පරය, කිලෝමීටර් 2,300ක වපසරියකින් යුතු වන අතර විශ්මයජනක ජෛව විවිධත්වයක් සහිතය.

කලක් සජීවීව පැවති කොරල්පර විශාල ප්‍රමාණයක් නැවත නැවතත් විරංජනය වීමේ සිදුවීම් මගින් සුදු පැහැයට හැරේ.

ඕස්ට්‍රේලියාවේ බටහිර වෙරළ තීරයේ පිහිටි ඕස්ට්‍රේලියාවේ දෙවැනි විශාලතම ගල්පරය වන නින්ගලූ ද නැවත නැවතත් විරංජනය අත්විඳ ඇත.

මේ නිසා මෙම වසරේ එම ප්‍රධාන ගල්පර දෙකම එකවර පළමු වරට සුදු පැහැයට හැරේ.

කොරල්පර පෘථිවියට අත්‍යවශ්‍ය වේ.

මුහුදේ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා ලෙස හඳුන්වන එය, සියලුම සාගර විශේෂවලින් 25%ක් පමණ වාසය කරන විශාල ව්‍යුහයන් ගොඩනඟයි.

කොරල්පර සුදු පැහැයට හැරෙන්නේ එය ජීවත් වන ජලය අධික ලෙස උණුසුම් වන විටය.

මාස දෙකක් එහි තාප සීමාවට වඩා සෙල්සියස් අංශක 1 උෂ්ණත්වයක් අත්විඳින්නේ නම් පීඩනයට ලක් වූ කොරල් මිය යනු ඇත.

ජලය සෙල්සියස් අංශක 2ට වැඩි නම්, මාසයකින් කොරල් මියයනු ඇත.

අසාමාන්‍ය ලෙස උණුසුම් වූ නිවර්තන ජලය 2024 දී මහා බාධක පරයේ පුළුල් කොරල් විරංජනයක් ඇති කර තිබිණි.

දේශගුණික විපර්යාස මෙන්ම, එල් නිනෝ වැනි ස්වාභාවික කාලගුණ රටා ද විරංජන සිදුවීම් සඳහා හේතු විය හැකිය.

ගල්පරය “පෙර නොවූ විරූ මට්ටමේ තාප ආතතියක් අත්විඳ ඇති අතර, එය මේ දක්වා වාර්තා වී ඇති වඩාත්ම පුළුල් හා දරුණු විරංජනයට හේතු විය” යනුවෙන් ඕස්ට්‍රේලියානු සමුද්‍ර විද්‍යා ආයතනයේ වාර්තාවේ දැක්වේ.

එය යථා තත්ත්වයට පත්වීමට වසර ගණනාවක් ගත විය හැකි අතර එය අනාගත කොරල් ප්‍රජනනය සහ අවම පාරිසරික කැළඹීම් මත රඳා පවතින බව වාර්තාවේ දැක්වේ.

නවතම ඕස්ට්‍රේලියානු සමුද්‍ර විද්‍යා ආයතනය සමීක්ෂණ ප්‍රතිඵලවල, වඩාත්ම බලපෑමට ලක් වූ කොරල් විශේෂ වූයේ ඇක්‍රොපෝරා වන අතර ඒවා තාප ආතතියට ගොදුරු විය හැකි, කටු සහිත තාරකා මාළුන්ගේ ප්‍රියතම ආහාරයකි.

තරු මාළු ඉවත් කිරීමේ ඕස්ට්‍රේලියානු රජයේ වැඩසටහනේ යම් සාර්ථකත්වයක් ලැබී ඇති අතර, ඒ යටතේ විනාකිරි හෝ ගොනුන්ගේ පිත එන්නත් කිරීමෙන් තරු මාළු 50,000කට වඩා මරා දමා ඇත.

මෙම ජීවීන් මහා බාධක පරයට ආවේණික වන අතර විශාල කොරල් ප්‍රමාණයක් අනුභව කිරීමට හැකියාව ඇත.

නමුත් 1960 ගණන්වල සිට මෙම මාළුන්ගේ සංඛ්‍යාව සැළකිව යුතු ලෙස වැඩි වී ඇති අතර, ගොඩබිම පදනම් කරගත් කෘෂිකාර්මික අපද්‍රව්‍යවලින් ලැබෙන පෝෂ්‍ය පදාර්ථ බොහෝ දුරට ඊට හේතුව ලෙස සැලකේ.

මහා බාධක පරය වසර 40කට වැඩි කාලයක් පුරා ලෝක උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කර ඇත.

යුනෙස්කෝව අනතුරු අඟවන්නේ එය මුහුදු උණුසුම සහ දූෂණය නිසා ‘අනතුරේ’ පවතින බවයි.