චෙම්මනි සමූහ මිනීවළෙන් නව මිනිස් ඇටසැකිලි හතක් සම්පූර්ණයෙන්ම ගොඩ ගෙන ඇති අතර, තවත් ඇටසැකිලි නවයක් හඳුනාගෙන තිබේ.

මෙම ස්ථානයේ දෙවැනි අදියරේ කැණීම්වල තුන්වැනි කොටස අගෝස්තු 29 වැනිදා ආරම්භ විය.

දෙවැනි අදියරේ කැණීම් සඳහා අධිකරණය දින 45ක් ලබා දී ඇති අතර, ඊයේ එම කටයුතුවල 42 වැන දිනය සනිටුහන් කළේය.

ඊයේ සොයා ගන්නා ලද ඇටසැකිලි හත ඇතුළුව, මේ දක්වා මිනිස් සිරුරු කට්ටල 213ක් සම්පූර්ණයෙන්ම ගොඩගෙන ඇත.

මේ දක්වා, එම ස්ථානයේ මළ සිරුරු කට්ටල 231ක් හඳුනාගෙන තිබේ.

මේ අතර, ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම (HRCSL) වාර්තා කර ඇත්තේ චෙම්මනි සමූහ මිනීවළෙන් ගොඩගත් මිනිස් සිරුරුවලින් සියයට 90කට වඩා ඇඳුම් නොමැතිව හමු වූ බවයි.

බොහෝ විට නොගැඹුරු ස්ථානවල අස්ථි කොටස් ස්ථානගත කිරීම පිළිබඳ මූලික විශේෂඥ නිරීක්ෂණවලින් පෙන්නුම් කරන්නේ භූමදාන නීති විරෝධී බවත්, නීති විරෝධී ඝාතනවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිදු වූ බවත් යැයි කොමිසම ඊයේ (3) ප්‍රකාශ කළේය.

ඒ අනුව අධිකරණ අමාත්‍යවරයා විසින් සමූහ මිනී වළවල් විමර්ශනය කිරීම සඳහා සම්මත මෙහෙයුම් ක්‍රියාපටිපාටියක් (SOP) සංවර්ධනය කර විධිමත් කළ යුතු බවට ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම නිර්දේශ කළේය.

නීති විශේෂඥයන්, අධිකරණ වෛද්‍ය විශේෂඥයන් සහ සිවිල් සමාජ නියෝජිතයන් සමඟ සාකච්ඡා කර සම්මත මෙහෙයුම් ක්‍රියාපටිපාටිය සකස් කළ යුතු අතර, විමර්ශන ප්‍රගතිය පිළිබඳව පාර්ශවකරුවන් දැනුවත් කිරීම සඳහා නිතිපතා යාවත්කාලීන කිරීම් සැපයීමට යාන්ත්‍රණ ඇතුළත් කළ යුතු බව ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම කියයි.

විමර්ශනයට බලපාන අධිකරණ මානව විද්‍යාව සහ පුරාවිද්‍යාව පිළිබඳ විශේෂඥයන්ගේ හිඟය, නිවැරදි කාබන් කාල නිර්ණය සඳහා උසස් පහසුකම් නොමැතිකම සහ පිරිවැය-ඵලදායී DNA විශ්ලේෂණය සඳහා සීමිත ප්‍රවේශය මෙයට ඇතුළත් වේ.

විමර්ශනය ඵලදායී ලෙස සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා විදෙස් විශේෂඥතාව සහ තාක්ෂණික සහාය අවශ්‍ය වනු ඇති බව ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම නිගමනය කළේය.

අරමුදල් වෙන් කිරීමේ ප්‍රමාදයන් ප්‍රගතියට බාධාවක් විය හැකි සාධකයක් ලෙස ද සටහන් විය.

අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ (CID) ඇතැම් නිලධාරීන් විසින් කැණීම් සහ ගොඩගැනීමේ කටයුතුවල නියැලී සිටින පුද්ගලයන් බිය ගැන්වීම පිළිබඳ කොමිසම් කණස්සල්ල පළ කළේය.

නිත්‍ය පොලිස් නිලධාරීන්ගේ අඛණ්ඩ මැදිහත්වීම විමර්ශනයට බාධාවක් විය හැකි බවට ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම අනතුරු ඇඟවූ අතර විකල්ප විධිවිධාන ගවේෂණය කිරීමට නිර්දේශ කළේය.

විමර්ශනය ලේඛනගත කරමින් සිටියදී මාධ්‍යවේදී කුමනන් කනපතිපිල්ලේ ත්‍රස්ත විරෝධී සහ විමර්ශන අංශය (CTID) විසින් කැඳවීම ද කොමිසම උපුටා දක්වමින්, එවැනි ක්‍රියා මාධ්‍ය ආවරණයට බිය උපදවන බලපෑමක් ඇති කළ හැකි බව සඳහන් කළේය.

සමස්තයක් වශයෙන්, ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම නිගමනය කළේ සමහර ආයතනික ක්‍රියාකාරීන් තම රාජකාරි කඩිසරව ඉටු කළද, නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන බලධාරීන් අතර ධාරිතාව සහ කැමැත්තෙහි හිඩැස් එම ස්ථානයේ තිබී සොයාගත් අයගේ මරණ සඳහා වගවීමට බාධාවක් බවයි.

විමර්ශනය නිරීක්ෂණය කිරීම, ආයතනික ක්‍රියාකාරීන්, ස්වාධීන නිරීක්ෂකයින් සහ පවුල් සමඟ සම්බන්ධ වීම සහ නිලධාරීන් සහ බලපෑමට ලක් වූ ඥාතීන් මුහුණ දෙන අභියෝග හඳුනා ගැනීම සඳහා කොමිසම 2025 අගෝස්තු 3-4 දිනවල චෙම්මානි වෙත කරුණු සෙවීමේ මෙහෙයුමක් පැවැත්වීය.

අගෝස්තු 3 වැනිදා, කොමිසම අතුරුදහන් වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලයේ කාර්ය මණ්ඩලය, නීතිඥවරුන් සහ අතුරුදහන් වූවන්ගේ පවුල්වලට සහාය දක්වන සිවිල් සමාජ නියෝජිතයන් හමුවිය.

අගෝස්තු 4 වැනිදා, ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම සමූහ මිනීවළ භූමියට ගොස් කැණීම් සහ ගොඩගැනීමේ කටයුතු නිරීක්ෂණය කළ අතර, යාපනය මහේස්ත්‍රාත් අමලවලන් ආනන්දරාජා, අධිකරණ වෛද්‍ය නිලධාරී වෛද්‍ය සෙල්ලයියා ප්‍රණවන් සහ මූලික විමර්ශනය භාර අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරියා හමුවිය.

කොමිසම යාපනය විශ්වවිද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨයේ අධිකරණ වෛද්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවට ද ගිය අතර,ගොඩගත් දේහ එහි ගබඩා කිරීම නිරීක්ෂණය කර පසුව ආචාර්ය ප්‍රණවන් සහ දෙපාර්තමේන්තු ප්‍රධානී ආචාර්ය පී.ඒ. දිනේෂ් කූන්ගේ හමුවිය.

ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම කැණීම් සහ ගොඩගැනීම් අධීක්ෂණය කරන පුරාවිද්‍යා විශේෂඥ මහාචාර්ය රාජ් සෝමදේවගෙන් ද උපදෙස් ලබා ගත්තේය.

සැප්තැම්බර් 3 වැනිදා, ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසම සිය සොයාගැනීම්, නිරීක්ෂණ සහ නිර්දේශ විස්තර කරමින් එහි වාර්තාව ප්‍රකාශයට පත් කළේය.