දේශීය පර්යේෂකයන් කණ්ඩායමක් විසින් ප්‍රථම වරට දුර්ලභ මදුරු විශේෂයක් හඳුනාගෙන තිබේ.

එම මදුරු විශේෂය වන්නේ Culex (Lophoceraomyia) cinctellusය.

මෙම සොයා ගැනීම ඉතා සූක්ෂම රූප විද්‍යාත්මක විශ්ලේෂණ සහ අණුක DNA පරීක්ෂණ මගින් තහවුරු කර තිබේ.

ඒ අනුව මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ මදුරු විශේෂයන්ට එක්වන නවතම මදුරු විශේෂය වේ.

නැගෙනහිර විශ්වවිද්‍යාලයේ විද්‍යා පීඨයේ සත්ව විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ ආචාර්ය ආර්. එම්. ටී. බී. තාරක රණතුංග විසින් ඊට අදාළ පර්යේෂණය මෙහෙයවා තිබිණි.

කොළඹ වෛද්‍ය පර්යේෂණ ආයතනයේ (MRI), වයඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ සහ රුහුණු විශ්වවිද්‍යාලයේ කීට විද්‍යාඥයන් සමඟ සහයෝගයෙන් එය සිදු කර ඇත.

මෙම සොයා ගැනීම ආසියානු පැසිෆික් නිවර්තන වෛද්‍ය සඟරාවේ විධිමත් ලෙස ලේඛනගත කර ඇත.

“මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ මදුරු පර්යේෂණ පිළිබඳ සන්ධිස්ථානයක්,” යනුවෙන් අධ්‍යයනයේ අනුරූප කතුවරයා වන ආචාර්ය රණතුංග පැවසීය.

“ශ්‍රී ලංකාවේ මෙම මදුරුවා සොයා ගැනීම යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ එම මදුරුවාගේ පරිසර විද්‍යාව සහ රෝග වාහකයක් ලෙස භූමිකාව කෙරෙහි අපි දැඩි අවධානයක් යොමු කළ යුතු බවයි.” යනුවෙන් ඔහු පැවසීය.

ඩෙංගු, මැලේරියාව, චිකුන්ගුන්යා, ජපන් එන්සෙෆලයිටිස් සහ බරවා වැනි රෝග තවමත් සැළකිව යුතු තර්ජන එල්ල කරන අතර, මදුරුවන්ගෙන් බෝවන රෝග මෙරට විශාලතම මහජන සෞඛ්‍ය අභියෝග අතර පවතී.

Culex (Lophoceraomyia) cinctellus මදුරු විශේෂය ශ්‍රී ලංකාව තුළ රෝග සම්ප්‍රේෂණය කරන බව තවමත් ඔප්පු වී නොමැති වුවද, එහි සොයාගැනීම වැදගත් ප්‍රශ්න මතු කර තිබේ.

එකම උප කුලයට අයත් කූලෙක්ස් විශේෂ දකුණු සහ අග්නිදිග ආසියාවේ සමහර ප්‍රදේශවල බරවා පරපෝෂිතයන් සහ ආර්බෝ වයිරස සම්ප්‍රේෂණයට සම්බන්ධ වී ඇත.

වේගයෙන් වෙනස් වන පරිසරයක, දුර්ලභ හෝ දේශීයකරණය වූ මදුරුවකුට පවා රෝග පැතිරවීමේ විශාල කාර්යභාරයක් ඉටු කළ හැකි බවට විශේෂඥයන් අනතුරු අඟවා තිබේ.

මදුරුවන්ට අදාළ පර්යේෂණය 2019 ඔක්තෝබර් සිට 2020 අප්‍රේල් දක්වා මාස හතක කාලයක් ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයේ බාඳුරාගොඩ ප්‍රදේශයේ සිදු කරන ලදී.

පර්යේෂකයන් විසින් සාම්පල ලබා ගැනීම සඳහා කුරුළු ඇමක් සහ මිනිස් අපද්‍රව්‍ය මෙන්ම සැහැල්ලු සහ ගුරුත්වාකර්ෂණ උගුල් ඇතුළු එකතු කිරීමේ ශිල්පීය ක්‍රම රාශියක් භාවිත කරන ලදී.

වැඩිහිටි Cx. සින්ක්ටෙලස් මදුරුවන් කුරුළු ඇම සහ මිනිස් අපද්‍රව්‍ය මත සිටියදී ග්‍රහණය කර ගෙන තිබිණි.

මදුරුවා නිශ්චිතව හඳුනාගැනීම සඳහා සුවිශේෂී පියාපත් වාතාශ්‍ර රටා සහ උදර සලකුණු ආදිය පිළිබඳ රූප විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනයන් DNA තීරු කේතනය සමඟ යුගලනය කර ඇත.

කණ්ඩායම විසින් එම ජානමය අනුපිළිවෙල GenBank වෙත ඉදිරිපත් කර තිබුණේ එමඟින් ගෝලීය පර්යේෂණ සහයෝගීතාව සඳහා දත්ත ලබා ගැනීමටය.

“මදුරුවන් බොහෝ විට විවිධ විශේෂවලට සමානව පෙනෙනවා, රූප විද්‍යාත්මක සහ අණුක සාක්ෂි දෙකම ලබා ගැනීමෙන් අපට පෙනී ගියා මේ ඉන්නේ Cx. cinctellus මිස ඊට සමීප වෙනත් මදුරුවකු නොවන බව “යැයි ආචාර්ය රණතුංග පැවසීය.