2025 අයවැය යටතේ සුඛෝපභෝගී බස් රථ 100ක් මිලදී ගැනීම සඳහා රජය විසින් ගෙන ඇති ප්‍රමුඛතම මුලපිරීම යටතේ ඉදිරිපත් කර ඇති ටෙන්ඩරය ශ්‍රී ලංකාවේ මෝටර් රථ කර්මාන්තයේ තනි ප්‍රමුඛ සමාගමකට වාසිදායක වන පරිදි ව්‍යුහගත කර ඇති බවට චෝදනා එල්ල වෙමින් පවතී.

රුපියල් බිලියන 3කට වඩා වටිනා මෙම ව්‍යාපෘතියේ අරමුණ වන්නේ කොට්ටාව-පිටකොටුව, කඩවත-පිටකොටුව සහ මොරටුව-පිටකොටුව වැනි ප්‍රධාන මාර්ගවල නාගරික ප්‍රවාහනය නවීකරණය කිරීම සඳහා ‘මෙට්‍රෝ බස් සමාගමක්’ පිහිටුවීමයි.

රජය එය මහජන සංචලතාවයේ සහ ඩිජිටල්කරණය කළ ප්‍රවාහනයේ සන්ධිස්ථානයක් ලෙස හඳුන්වන අතර, ප්‍රසම්පාදන විශ්ලේෂකයන් සහ සිවිල් සමාජ කණ්ඩායම් සාධාරණ තරඟකාරිත්වය සීමා කිරීම සඳහා ටෙන්ඩර් ක්‍රියාවලිය හසුරුවා ඇත්දැයි ප්‍රශ්න කරති.

ලංසුකරුවන් අතර සිටි ප්‍රමුඛතම ලැයිස්තුගත මෝටර් රථ සමාගමක කොටස් මිල රජය විසින් බස් රථ මිලදී ගැනීම සඳහා ටෙන්ඩරය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් සති කිහිපයකට පසු තියුණු ලෙස ඉහළ ගිය විට මෙම ගැටුම තවත් උග්‍ර විය.

දේශපාලන විචාරකයන් සහ වෙළඳපොළ විශ්ලේෂකයන් පෙන්වා දුන්නේ හදිසි වැඩිවීම අහම්බයක් නොවන බවයි.

ටෙන්ඩර් නිකුත් කිරීම නිල වශයෙන් නිවේදනය කිරීමට පෙර අභ්‍යන්තර තොරතුරු කාන්දු වී ඇති බවට අදහස් පළ වෙයි.

රජයේ වාර්තාවලට අනුව, ලංසු ලේඛන සකස් කිරීමට සහභාගී වූ නිලධාරීන් දැන් අභ්‍යන්තර පරීක්ෂණයකට මුහුණ දී සිටිති.

වඩාත්ම මතභේදාත්මක කරුණ වන්නේ, ලංසුකරුවන්ට පසුගිය වසර පහෙන් අවම වශයෙන් තුනක් තුළ රුපියල් බිලියන 6 (අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 18) ඉක්මවන වාර්ෂික පිරිවැටුමක් පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය වන මූල්‍ය සුදුසුකම් වගන්තියකි.

දැඩි ශේෂ පත්‍රය සහ ද්‍රවශීලතා කොන්දේසි සමඟ ධනාත්මක වත්කම්-වගකීම් අනුපාතය සියයට 60ට අඩු වීම සහ පසුගිය වසර පහෙන් දෙකක් සඳහා රුපියල් බිලියන 3ක් හෝ ඩොලර් මිලියන 9ක් ඉක්මවන කාරක ප්‍රාග්ධනය ද සුදුසුකම්වලට ඇතුළත් වේ.

ප්‍රසම්පාදන විශේෂඥයන් තර්ක කරන්නේ එවැනි නිර්ණායක ව්‍යාපෘතියේ පරිමාණයට නොගැළපෙන බවයි.

“පිරිවැටුම් සීමාවන් විශ්වාසදායක තරඟකරුවන් බැහැර නොකළ යුතුයි, නිපුණතාව සහතික කළ යුතුයි. මෙම අවශ්‍යතා අතීතයේ දී රජයට විශ්වාසදායක ලෙස වාහන සපයා ඇති බොහෝ දේශීය බස් ආනයනකරුවන් ඵලදායී ලෙස බැහැර කරනවා,” ප්‍රවාහන අමාත්‍යාංශයේ හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරියෙක් පැවසීය.

තාක්ෂණික පිරිවිතරයන් ද පරීක්ෂාවට ලක් කර ඇත.

ලංසුවට අනුව නිෂ්පාදකයන් පසුගිය වසර පහෙන් තුනක් තුළ වාර්ෂිකව අවම වශයෙන් බස් රථ 750ක් නිෂ්පාදනය කර, රටවල් පහකට හෝ වැඩි ගණනකට අපනයනය කර,විවිධ ISO සහතික ලබාගෙන තිබිය යුතුය.

අන්තර්ජාතික ප්‍රසම්පාදන සඳහා එවැනි ප්‍රමිතීන් සාධාරණ බවක් පෙනෙන්නට තිබුණද, ඒකාබද්ධ අවශ්‍යතා පටු පෙරහනක් සාදන බවත් එය එක් නිශ්චිත නිෂ්පාදකයකුගේ නිෂ්පාදන පැතිකඩ සමඟ පරිපූර්ණ ලෙස පෙළගැසෙන අතර එමඟින් අනෙකුත් සුදුසුකම් ලත් සැපයුම්කරුවන්ගෙන් තරඟකාරිත්වය ඵලදායී ලෙස වළක්වන බවටත් විචාරකයෝ තර්ක කරති.