අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණයේ රෝම ප්‍රඥප්තියට (ICC) එකඟ වන ලෙස එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ මහ කොමසාරිස් කාර්යාලය ශ්‍රී ලංකාවෙන් ඉල්ලා තිබේ.

දේශපාලනික සහ නීතිමය ප්‍රතිවිපාක සහිත නිර්දේශයක් ලෙස ඉදිරිපත් කර ඇති මෙම ඉල්ලීම රටේ දේශපාලනික සහ මිලිටරි යන දෙඅංශයේම නායකයන් විසින් සිදුකරන බරපතළ මානුෂීය සහ මානව හිමිකම් නීතිය උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා අන්තර්ජාතික නඩු පැවරීමේ සීමාව තුළ තබන පියවරක් වේ.

අන්තර්ජාතික අධිකරණය ආරම්භ කළ අන්තර්ජාතික ගිවිසුම වන්නේ මෙයයි.

එය අධිකරණය සඳහා පාලන රාමුව ස්ථාපිත කරයි.

1998 ජූලි 17 වැනිදා රෝම සමුළුවේදී සම්මත කරන ලද සම්මුතිය 2002 ජූලි 1 වැනිදා බලාත්මක වෙමින් අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණය නිර්මාණය කළේය.

පසුගිය රජයන් ශ්‍රී ලංකාව රෝම ප්‍රඥප්තියට අත්සන් කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කර තිබිණි.

එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකාවේ සිදු වූ බව කියන යුද අපරාධ චෝදනා සම්බන්ධයෙන් අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණයට අධිකරණ බලයක් නොමැත.

එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ශ්‍රී ලංකා නායකයන් සහ සන්නද්ධ හමුදා නිලධාරීන් අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණය ඉදිරියේ නඩු විභාග කළ නොහැක.

රෝම ප්‍රඥප්තිය යටතේ බරපතළම අපරාධ සම්බන්ධයෙන් පුද්ගලයන්ට නඩු පැවරීම සඳහා 2002 දී පිහිටුවන ලද අධිකරණයට, 2025 අප්‍රේල් වන විට ගිවිසුම අනුමත කර ඇති සාමාජික රටවල් 125ක් ඇත.

වර්තමානයේ, ඊශ්‍රායල අගමැති බෙන්ජමින් නෙතන්යාහු අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණයේ අත්අඩංගුවට ගැනීමේ වරෙන්තුවකට මුහුණ දී සිටී.

ගොඩබෑමකදී ඔහුට එරෙහිව අත්අඩංගුවට ගැනීමේ වරෙන්තුව ක්‍රියාත්මක කළ හැකි ඇතැම් යුරෝපීය රටවලට ඉහළින් පියාසර කිරීමෙන් ඔහු මෑතකදී වැළකී සිටියේය.

ජන සංහාරය, මනුෂ්‍යත්වයට එරෙහි අපරාධ, යුද අපරාධ සහ 2010 දී ගෙන එනු ලැබූ සංශෝධනයක් අනුව ආක්‍රමණශීලී අපරාධ සම්බන්ධයෙන් අධිකරණයේ අධිකරණ බලය ප්‍රඥප්තිය මගින් දක්වා ඇත.

අධිකරණ බලයට අමතරව, එය පිළිගැනීම සහ අදාළ නීතිය, අධිකරණයේ සංයුතිය සහ පරිපාලනය, විමර්ශන සහ නඩු පැවරීම, නඩු විභාග, දඬුවම්, අභියාචනා සහ සංශෝධනය, අන්තර්ජාතික සහයෝගීතාව සහ අධිකරණ සහාය සහ බලාත්මක කිරීම වැනි ගැටළු ද ආමන්ත්‍රණය කරයි.

ශ්‍රී ලංකාව පිළිබඳ නවතම තත්ත්ව වාර්තාවේ, එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් මහ කොමසාරිස්වරයා රජයෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ, අන්තර්ජාතික අපරාධ අධිකරණයේ රෝම ප්‍රඥප්තියට එකඟ වීම, හමුදාව විසින් අත්පත් කරගෙන ඇති ඉඩම් නිදහස් කිරීම, නව ඉඩම් අත්පත් කර ගැනීම නැවැත්වීම සහ උතුරු හා නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල නම් කිරීමේ උත්සාහයන් වේගවත් කිරීම, ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යටතේ දිගු කාලීනව රඳවාගෙන සිටින සියලුම දෙනා නිදහස් කිරීම, වින්දිතයන් අනුස්මරණය කිරීමේ වැඩසටහන්වලට සහාය වීම සහ අතුරුදහන් වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලයේ අපක්ෂපාතීත්වය සහතික කිරීම වැනි විශ්වාසය ගොඩනැගීමේ පියවර ක්‍රියාත්මක කිරීම මගින් ‘සංක්‍රාන්ති යුක්තිය’ සඳහා සක්‍රීය පරිසරයක් නිර්මාණය කරන ලෙසයි.