කොළඹ වරාය නගරයේ ආයෝජනය කරන ව්‍යාපාර සඳහා ලබා දී ඇති බදු නිදහස් කිරීම් සහ දිරිගැන්වීම්වල කාලසීමාව සහ විෂය පථය අඩු කරමින් ගැසට් නිවේදනයක් නිකුත් කර තිබේ.

අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ (IMF) මාර්ගෝපදේශයන්ට අනුකූලව, මුදල් අමාත්‍යවරයා ලෙස ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක මෙම ගැසට් නිවේදනය නිකුත් කර ඇත.

මෙම සංශෝධනය ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ප්‍රාථමික ව්‍යාපාර’ (PBSIs) සහ ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ද්විතීයික ව්‍යාපාර’ (SBSIs) යන දෙකටම අදාළ වන අතර එමගින් 2023 අගෝස්තු මාසයේදී ගැසට් කරන ලද අවසන් රෙගුලාසි හරහා ලබා දී ඇති දිරිගැන්වීම් අඩු කෙරේ.

ඒ අනුව, ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ප්‍රාථමික ව්‍යාපාර’ සඳහා ආයතනික ආදායම් බදු නිදහස් කිරීමේ කාල සීමාව – එය වසර 25 ක් වූ අතර ඉන් පසුව තවත් වසර 10 ක කාලයක් 50% ආයතනික බදු අනුපාතයකින් – උපරිම වශයෙන් වසර 15 දක්වා අඩු කර ඇත.

පෙර රෙගුලාසි යටතේ, ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ද්විතීයික ව්‍යාපාර’ වෙත වසර 25ක කාලයක් සඳහා නිදහස් කිරීම් හෝ දිරිගැන්වීම් ලැබිණි.

මෙය වසර හතරක සහනදායී බදුකරණ (7.5%) පාදමක් මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය කර ඇත.

එයින් අදහස් වන්නේ බද්ද තවමත් ගෙවනු ලබන නමුත් අඩු අනුපාතයකින් බවයි.

2023 දී, රජය අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ කාර්ය මණ්ඩලය සමඟ සාකච්ඡා කර ‘විනිවිද පෙනෙන, නීති මත පදනම් වූ, හොඳම භාවිතයට අනුකූලව සකස් කරන ලද කාලානුරූපී දිරිගැන්වීම් සඳහා සුදුසුකම් නිර්ණායක’ හඳුන්වා දීම සඳහා වරාය නගර පනත සංශෝධනය කිරීමට අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදල වෙත කැපවී සිටියේය.

බදු නිදහස් කිරීම් හෝ දිරිගැන්වීම් ලබා දීමෙන් වැළකී සිටීමට සහ සියලු බදු දිරිගැන්වීම් ඇගයීමට, ඒවායේ ප්‍රතිලාභ ඒවායේ පිරිවැයට සාපේක්ෂව කිරා මැන බැලීමට ද එකඟ විය.

ඒවායින් ප්‍රතිලාභ ලැබූ ව්‍යාපෘති තෝරා ගැනීම සඳහා නිශ්චිත හෝ විනිවිද පෙනෙන නිර්ණායක හෝ ක්‍රියාවලියක් නොමැතිව නිදහස් කිරීම් ලබා දෙන බව කියැවිණි.

එවැනි නිදහස් කිරීම් සඳහා නව රාමු පැනවීමට, දූෂණ අවදානම් අඩු කිරීමට සහ බදු ප්‍රතිපත්තිය ශක්තිමත් කිරීමට එකඟ වී තිබිණි.

කෙසේවෙතත්, 2024 ජනවාරි සහ සැප්තැම්බර් අතර, “එවැනි උපදේශන සිදු කිරීමට ඔවුන්ගේ කැපවීම් තිබියදීත්, වත්මන් වරාය නගර පනත යටතේ සමාගම් 24කට බලධාරීන් අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ කාර්ය මණ්ඩලය සමඟ සාකච්ඡා නොකර නිදහස් කිරීම් නිකුත් කළහ,” යනුවෙන් 2025 අගෝස්තු මාසයේදී නිකුත් කරන ලද අන්තර්ජාතික මූල්‍ය අරමුදලේ රට පිළිබඳ වාර්තාවේ සඳහන් වේ.

නමුත් 2023 රෙගුලාසි පසුගිය මාසයේ කල් ඉකුත් වූ අතර, මූල්‍ය සහ බදු දිරිගැන්වීම් ආවරණය කරන නව ගැසට් පත්‍රයක් පසුගිය සතියේ ප්‍රකාශයට පත් කර තිබේ.

රජය වරාය නගර පනතට සංශෝධන කෙටුම්පත් කරමින් සිටී.

ඊට අමතරව ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ප්‍රාථමික ව්‍යාපාර’ සඳහා 2025 රෙගුලාසි මඟින් නිදහස් කිරීම් ආරම්භ කිරීමේ දිනය “ගැසට් පත්‍රයේ නියෝගයක් ප්‍රකාශයට පත් කළ දින සිට” “ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කිරීමේ කාලය ඉකුත් වූ පසු” දක්වා යනුවෙන් වෙනස් කරයි.

එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ව්‍යාපෘති සංවර්ධන අදියර අවසන් වූ පසු නිදහස් කිරීම් පසුව ආරම්භ වේ.

2023 ගැසට් පත්‍රය යටතේ ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ද්විතීයික ව්‍යාපාර’ වෙත 2022 අංක 11 දරන කොළඹ වරාය නගර ආර්ථික කොමිෂන් සභා පනතේ II වන උපලේඛනය යටතේ දක්වා ඇති නීති දහතුන යටතේ ආදායම් නොවන බදු නොවන වසර 25ක නිදහස් කිරීම් සඳහා හිමිකම් ලැබිණි.

මේවාට දේශීය ආදායම් පනත, අගය එකතු කළ බදු පනත, මුදල් පනත, සුරාබදු (විශේෂ විධිවිධාන) පනත, රේගු ආඥා පනත, වරාය සහ ගුවන්තොටුපළ සංවර්ධන බදු පනත, කැසිනෝ ව්‍යාපාර (නියාමනය) පනත යනාදිය ඇතුළත් වේ.

කෙසේවෙතත්, 2025 ගැසට් පත්‍රය මඟින් නිදහස් කිරීම් රේගු ආඥා පනත, වරාය සහ ගුවන්තොටුපළ සංවර්ධන බදු පනත සහ ශ්‍රී ලංකා අපනයන සංවර්ධන පනතට පමණක් සීමා වේ.

එබැවින්, වාණිජ මෙහෙයුම් ආරම්භයේ සිට ආරම්භ වන නිශ්චිත පනත් කිහිපයක් සඳහා අවුරුදු 25ක සහනය නිදහස් කිරීම් මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය වේ.

වැට් බදු ගෙවීමේදී කිසිදු නිදහස් කිරීමක් නොමැති බව ද මෙය සහතික කරයි.

2023 රෙගුලාසි හා සසඳන විට පසුගිය සතියේ ගැසට් පත්‍රය මඟින් බොහෝ ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ප්‍රාථමික ව්‍යාපාර’ කාණ්ඩ සඳහා අවශ්‍ය අවම ආයෝජන ප්‍රමාණයන් ද වැඩි කරන ලදී.

මෙම මුදල් දැන් අනිවාර්ය රැකියා උත්පාදන අවශ්‍යතා සමඟ සම්බන්ධ කර ඇත.

පෙර ගැසට් පත්‍රය යටතේ, ‘උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් ඇති ප්‍රාථමික ව්‍යාපාර’ සඳහා ආයෝජන සීමාවන් දෙකක් තිබිණි.

2025 රෙගුලාසි මගින් කණ්ඩායම් හතරක් හඳුන්වා දෙනු ලැබේ.

A කාණ්ඩයට අවම වශයෙන් රැකියා අවස්ථා 300ක් සහිත අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 100ක ආයෝජනයක් අවශ්‍ය වේ.

B කාණ්ඩයට අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 500ක ආයෝජනයක් සහ රැකියා 300ක් අවශ්‍ය වේ, එය 2023 සම්මත ආයෝජනයට වඩා පස් ගුණයකින් වැඩි ය.

C කාණ්ඩය සඳහා, අවශ්‍ය ආයෝජනය රැකියා 300ක් සමඟ අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 1000 (දස ගුණයකින් වැඩි) වේ.

D කාණ්ඩයට අමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 25ක් සහ රැකියා 100ක් ඇත (ආයෝජන මුදල 2023 සමාජ/සමාජ ආයෝජන කාණ්ඩයට සමානව පවතී, නමුත් රැකියා අවස්ථා 100ක් නිර්මාණය කිරීම අලුත් ය).

“මෙම උපායමාර්ගික ප්‍රතිසංස්කරණ සැලසුම් කර ඇත්තේ ආයෝජකයන්ගේ හැඟීම් සහ සංවර්ධන වේගයට බලපා ඇති ව්‍යාපෘති අභියෝග ජය ගැනීම සඳහා ය,” යනුවෙන් කොළඹ වරාය නගර ආර්ථික කොමිසමේ වෙබ් අඩවියේ මාධ්‍ය නිවේදනයක් මේ සතියේ පැවසීය.