2021 එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් ව්‍යසනයට වගකිව යුතු සිංගප්පූරුව පදනම් කරගත් X-Press Feeders සමාගමට එරෙහිව ගත හැකි සියලු නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග පිළිබඳ නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව කැබිනට් මණ්ඩලයට දැනුම් දීමට නියමිතය.

ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ නියෝගයකට අනුව නියම කරන ලද ඩොලර් බිලියන 1ක වන්දි ගෙවීම එම සමාගම ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් පසුව මෙම තීරණය ගෙන ඇත.

සිංගප්පූරුවේ පවතින අදාළ නඩුව සැළකිල්ලට ගනිමින්, ශ්‍රී ලංකාවට අනුගමනය කළ හැකි ක්‍රියාමාර්ග මෙම සාකච්ඡාවේදී පෙන්වනු ඇති බව නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරියෙක් තහවුරු කර තිබේ.

පසුගිය සතියේ පැවති නඩු විභාගයකදී ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය අවධාරණය කළේ වන්දි ලබා ගැනීම සඳහා හැකි සියලු නීතිමය පියවර ගෙන ඇති නමුත් බලාත්මක කිරීම සහ එකතු කිරීම විධායකයේ වගකීම යටතට පත්වන බවයි.

නඩු විභාගය අතරතුර, X-Press Feeders එහි නීතිමය නියෝජනය ඉල්ලා අස්කර ගත් අතර, දේශීය නියෝජිතයා වන Sea Consortium Lanka Ltd. සීමිත මූල්‍ය ධාරිතාවක් සඳහන් කරමින් රුපියල් මිලියන 300ක් ගෙවන බව වාර්තා කළේය.

සැප්තැම්බර් 23 වැනි දිනට ගෙවිය යුතු ඩොලර් මිලියන 250ක මූලික වාරිකය ගෙවා නොමැති බවත්, එය අධිකරණයට අපහාස කිරීමක් බවත්, සමාගමේ අධ්‍යක්ෂවරුන්ට එරෙහිව පියවර ගන්නා ලෙසත් ධීවර ප්‍රජාවේ නියෝජිතයන් ඇතුළු පෙත්සම්කරුවෝ ඉල්ලා සිටියහ.

පෙර නඩු විභාගයේදී නීතිපතිවරයා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට තහවුරු කළේ, අපරාධ පරීක්ෂණ සමඟ වන්දි කොමිසම සහ පාරිසරික හානි තක්සේරු කොමිසම යන දෙකම ස්ථාපිත කර ඇති බවයි.

අනුකූලතාව නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා පසු විපරම් විභාගයක් 2026 ජනවාරි 26 වැනිදා සිදු කිරීමට නියමිතය.

ශ්‍රී ලංකාව නෞකාවේ රක්ෂණ සමාගමට ඩොලර් මිලියන 50.4ක හිමිකම් 17ක් ඉදිරිපත් කර ඇති අතර, එයට ලැබී ඇත්තේ ඩොලර් මිලියන 14.6ක් සහ දේශීය මුදලින් රුපියල් මිලියන 931.8ක් පමණි.

ප්‍රමාණවත් ලියකියවිලි නොමැතිකම සහ ඇස්තමේන්තුගත පිරිවැය මත යැපීම හේතුවෙන් ඩොලර් මිලියන 32.3ක හිමිකම් ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.

වන්දි ගෙවීම නෞකාව ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් පසුව, ශ්‍රී ලංකාවේ එක්සත් ජාතීන්ගේ කාර්යාලය ද කණස්සල්ල පළ කරමින් ප්‍රජාවන්ට, වෙරළබඩ ප්‍රදේශවලට සහ සමුද්‍ර ජීවීන්ට සිදු වූ පුළුල් හානිය හඳුනාගෙන බලපෑමට ලක් වූ පරිසර පද්ධති සඳහා යුක්තිය තහවුරු කරන ලෙස සමාගමෙන් ඉල්ලා සිටියේය.

ව්‍යසනය නිසා ඇති වූ පාරිසරික හා ප්‍රජා හානියට වන්දි ඉල්ලා මුල් පෙත්සම් ගොනු කරනු ලැබුවේ කාදිනල් මැල්කම් රංජිත් හිමිපාණන් , පාරිසරික යුක්තිය කේන්ද්‍රය සහ තවත් අය විසිනි.

2023 ජූලි මාසයේදී, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නෞකාවේ ක්‍රියාකරුවන්, හිමිකරුවන් සහ රාජ්‍ය නිලධාරීන් කිහිප දෙනෙකු ව්‍යසනය සඳහා වගකිව යුතු බවට තීන්දු කළේය.

අනතුරුදායක භාණ්ඩ සඟවා අන්තර්ජාතික සමුද්‍රීය නීති උල්ලංඝනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් නෞකාවේ කපිතාන්, හිමිකරුවන්, ක්‍රියාකරු සහ දේශීය නියෝජිතයා ඒකාබද්ධව වගකිව යුතු බව අධිකරණය තීරණය කළ අතර, එය ඉතිහාසයේ දරුණුතම සමුද්‍රීය කාන්දුවක් බවට පත්විය.

අධිකරණය ‘දූෂකයා ගෙවයි මූලධර්මය’ තහවුරු කළ අතර, එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් සමූහයට ඩොලර් බිලියන 1ක් ගෙවීමට නියෝග කළ අතර, වන්දි කොමිසමක් සහ සමුද්‍රීය හා වෙරළබඩ පරිසර ප්‍රතිසංස්කරණ කමිටුවක් නිර්මාණය කිරීමට නියෝග කළේය.

අපරාධ නඩු පැවරීම් සහ දූෂණ විරෝධී පරීක්ෂණ සඳහා ද නියෝග කරන ලදී.

කෙසේවෙතත්, මෑතකදී, එක්ස්ප්‍රස් ෆීඩර්ස් හි ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී ෂ්මුවෙල් යොස්කොවිට්ස් අධිකරණ නියෝගයට අනුකූල වීම ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රතික්ෂේප කර තිබුණේ, ගෝලීය නැව්ගත කිරීමේදී අසීමිත වගකීම් භයානක පූර්වාදර්ශයක් බවට පත් කිරීම, රක්ෂණ වාරිකවල වැඩිවීම් සහ ස්ථාපිත සමුද්‍ර වගකීම් සම්මුතීන් සමඟ ගැටුම් පිළිබඳ කණස්සල්ල උපුටා දක්වමිනි.

ඔහු ව්‍යසනය පිළිගෙන, සමාව අයැද සිටි අතර, සමාගම දැනටමත් පිරිසිදු කිරීම, සුන්බුන් ඉවත් කිරීම සහ බලපෑමට ලක් වූ ධීවරයන් සඳහා වන්දි ගෙවීම සඳහා ඩොලර් මිලියන 170ක් වියදම් කර ඇති බව සඳහන් කළේ තවදුරටත් කරන ගෙවීම් අන්තර්ජාතික සමුද්‍ර සම්මුතීන්ට අනුකූල විය යුතු බව අවධාරණය කරමිනි.

අම්ල, ඊයම් සහ ප්ලාස්ටික් පෙති ඇතුළු භයානක භාණ්ඩ රැගෙන ගිය එම්වී එක්ස්ප්‍රස් පර්ල් නෞකාව ගින්නකින් පසු 2021 ජුනි මාසයේදී කොළඹ වරායට ඔබ්බෙන් ගිලී ගියේය.