සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ දැවැන්ත මූල්‍ය අක්‍රමිකතා, නිලධාරිවාදී නොසැළකිල්ල සහ අභ්‍යන්තර පාලනයේ බිඳවැටීම හේතුවෙන් රුපියල් බිලියන 1.27කට වඩා රජයට අහිමි වී ඇඇති බව ජාතික විගණන කාර්යාලයේ නව වාර්තාවකින් හෙළිකර තිබේ.

එම නවතම විගණනයෙන් හෙළි වී ඇත්තේ වෛද්‍ය නිලධාරීන් සිය ගණනක් රාජ්‍ය සේවයෙන් ඉවත් වී ඇති බවයි.

බොහෝ දෙනෙක් විදේශ රැකියා හෝ පශ්චාත් උපාධි අධ්‍යයනය සඳහා විදේශගත වී නොගෙවූ බැඳුම්කර මුදල්, දඩ සහ වැටුප් වැඩිපුර ගෙවීම් ඉතිරි කර ඇත.

නීතිමය විධිවිධාන සහ ගිවිසුම් ක්‍රියාත්මක වුවද, අමාත්‍යාංශය වසර ගණනාවක් තිස්සේ මෙම හිඟ මුදල් අයකර ගැනීමට අපොහොසත් වී ඇති බව අනාවරණ වේ.

විගණනයට අනුව, වෛද්‍ය නිලධාරීන් තම තනතුරු අතහැර දැමීමේ වැඩිවීමක් සිදුවී ඇති අතර, බොහෝ විට විදේශයන්හි උසස් අධ්‍යාපනය හෝ ලාභදායී විදේශ රැකියා සඳහා යොමු වී ඇත.

බොහෝ අවස්ථාවලදී, මෙම වෛද්‍යවරු රජයට ගෙවිය යුතු ආරක්ෂක තැන්පතු සහ දඩ මුදල් නොසළකා හැර ඔවුන්ගේ බැඳීම්වලින් ඉවත් වී ඇත.

2009 දී ප්‍රථම වරට ක්‍රියාත්මක කරන ලද සහ 2023 දී යාවත්කාලීන කරන ලද රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාවේ ආයතන සංග්‍රහය සහ ක්‍රියා පටිපාටි රීති මගින් විදේශ සංචාර සහ ඒ ආශ්‍රිත කරුණු හැසිරවිය යුතු ආකාරය පැහැදිලිව නියම කර ඇත.

එහෙත්, සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය නිරන්තරයෙන් මෙම රාමු නොසළකා හැර ඇති බව ජාතික විගණන කාර්යාලය ප්‍රකාශ කර ඇත.

දුර්වල අභ්‍යන්තර පාලනයන් සහ පරිපාලන අකර්මණ්‍යතාව නිසා මහජන මුදල් බිලියන ගණනක් අයකර නොගෙන ඇති අතර, අයකර ගැනීම් බොහෝ කාලයක් ප්‍රමාද වී සමහර ඒවා දැන් ආපසු ලබා ගත නොහැකි විය හැකි බව පෙනීගොස් ඇත.

2024 ඔක්තෝබර් 31 වන විට, ගිවිසුම් කඩ කළ වෛද්‍ය නිලධාරීන් 705 දෙනෙකුගෙන් රු. 1,156,562,119ක් හිඟ විය.

විගණන පරීක්ෂාව සඳහා තම පෞද්ගලික ලිපිගොනු පවා ඉදිරිපත් නොකළ වෛද්‍ය නිලධාරීන් 116 දෙනෙකුගෙන් තවත් රු. 119,404,239ක් අයවිය යුතුව තිබිණි.

ඊට අමතරව, කිසිදු ගිවිසුම්ගත බැඳුම්කරයක් නොමැතිව සේවයෙන් ඉවත් වූ වෛද්‍යවරුන් පස් දෙනෙකුගෙන් වැටුප්, දීමනා සහ ණය ශේෂ ලෙස ගෙවන ලද රු. 1,041,215 ක් අයකර ගෙන නැත.

වගකිවයුතු නිලධාරීන් මුදල් අයකර ගැනීම සඳහා ‘කාර්යක්ෂමව සහ වගකීමෙන්’ කටයුතු කිරීමට අපොහොසත් වී ඇති බව විගණන කණ්ඩායම සොයාගෙන තිබිණි.

ලිපිගොනු අතුරුදහන් වී ඇති අතර, ලිපි හුවමාරුව අසම්පූර්ණ වී පසුවිපරම් අවම හෝ නොතිබී ඇත.

සමහර අවස්ථාවල දී, පළාත් සභා රෝහල් සහ සෞඛ්‍ය ආයතන ඔවුන්ගේ නීතිමය අධිකාරියෙන් ඔබ්බට බලතල ක්‍රියාත්මක කර ඇති බවත්, වෛද්‍ය නිලධාරීන් පත් කිරීමට සහ විනය හැසිරවීමට ව්‍යවස්ථානුකූලව බලය පවරන ලද එකම ආයතනය වන රාජ්‍ය සේවා කොමිෂන් සභාව පවා අභිබවා ගොස් ඇති බවත් විගණකවරුන් සොයාගෙන ඇත.

විශේෂඥ වෛද්‍ය නිලධාරීන් ඔවුන්ගේ විශේෂඥතාවට අදාළ තනතුරුවල ස්ථානගත කර නොමැති බවත්, පෞද්ගලික ලිපිගොනු යාවත්කාලීන කර නොමැති බවත්, තනතුරු අතහැර දැමූ නිලධාරීන්ගෙන් රජයේ වත්කම් සහ හිඟ මුදල් අයකර ගෙන ඇති බව සහතික කිරීම සඳහා විධිමත් සත්‍යාපන පද්ධතියක් නොමැති බවත් වාර්තාවේ සඳහන් වේ.

ක්‍රියාපටිපාටි නීතිරීතිවලට අනුකූලව නිසි වාර්තා සහ උපග්‍රන්ථ පවත්වා ගැනීමට, පත්වීමේ සිට ඉල්ලා අස්වීම දක්වා සියලුම වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ මධ්‍යගත දත්ත සමුදායක් ස්ථාපිත කිරීමට සහ ප්‍රමාදයකින් තොරව රජයේ ගෙවීම් අයකර ගැනීමට අමාත්‍යාංශය නිර්දේශ කර ඇත.

තමා විසින් තම රාජකාරි ඉටු කිරීම නොසළකා හැර ඇති හෝ හිතාමතාම පැහැර හැර ඇති නිලධාරීන්ට එරෙහිව විනය ක්‍රියාමාර්ග ගන්නා ලෙසත්, නැවත ඇතිවීම වැළැක්වීම සඳහා ශක්තිමත් අභ්‍යන්තර පාලන යාන්ත්‍රණයක් ඇති කරන ලෙසත් එය ඉල්ලා ඇත.

තම පෞද්ගලික ලිපිගොනු ඉදිරිපත් නොකර සේවයෙන් ඉවත් වූ වෛද්‍ය නිලධාරීන් 116 දෙනෙකුට නොගෙවූ බැඳුම්කර සහ දඩ මුදල් වශයෙන් රුපියල් මිලියන 119.4ක් සඳහා සාමූහිකව වගකිව යුතු බව ද විගණනයෙන් අනාවරණය වී තිබේ.

විගණනය අතරතුර, 2024 නොවැම්බර් 29 වැනිදා වන විට සේවයෙන් ඉවත් වූ අතිරේක වෛද්‍යවරුන් 33 දෙනෙකු පිළිබඳ තොරතුරු හෙළි වී ඇතත් අමාත්‍යාංශය තවමත් ඔවුන් ගෙවිය යුතු මුදල් ගණනය කිරීමට හෝ අයකර ගැනීමට පියවර ගෙන නොමැත.

විශේෂඥ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගේ පත්වීම් අමාත්‍යාංශය වැරදි ලෙස හසුරුවා ඇති බව ද හෙළි කර තිබේ.

විශේෂඥ ක්ෂේත්‍ර 58ක් පුරා විශේෂඥ තනතුරු 2,837ක් අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් අනුමත කර ඇතත්, අමාත්‍යාංශය ක්ෂේත්‍ර 50ක් පුරා 2,740ක් පමණක් වාර්තා කර ඇති බව තෘතියික සත්කාර අංශයේ දත්ත පෙන්වා දී ඇත.

ක්ෂේත්‍ර අටක අනුමත තනතුරු 66ක් සඳහා කිසිදු පත්වීමක් සිදු කර නොමැත.

2023 නොවැම්බර් වන විට, ක්ෂේත්‍ර 35ක විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් 972 දෙනෙකුගේ හිඟයක් පැවති අතර, තවත් ක්ෂේත්‍ර 12ක 113ක අතිරික්තයක් පැවතිණි.

ඊටත් වඩා කණස්සල්ලට කරුණක් නම්, කිසි විටෙකත් විධිමත් ලෙස අනුමත කර නොමැති වෛද්‍ය ක්ෂේත්‍ර 12ක් සඳහා විශේෂඥයන් 141 දෙනෙකු යොදවා ඇති අතර එය කැබිනට් අවසරය පැහැදිලිව උල්ලංඝනය කිරීමක් වීමයි.

2023 ජුනි 30 වැනිදාට කාර්ය මණ්ඩල දත්ත මගින් මධ්‍යම රජයේ රෝහල් සහ අනෙකුත් ආයතන රෝහල් 50ක විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් 226 දෙනෙකුගේ හිඟයක් පෙන්නුම් කර ඇති අතර, රෝහල් 23ක විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් 123 දෙනෙකුගේ අතිරික්තයක් ඇති බව ද අනාවරණ වී තිබේ.

මෙම නොගැළපීමේ මූලයන් 2015 වන විට විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් සංඛ්‍යාව 971 සිට 2,837 දක්වා ඉහළ නැංවීම සඳහා අනුමැතිය ඉල්ලා සිටි කැබිනට් සංදේශයකට ද විගණනය හේතු වී තිබේ.

අනුමත ව්‍යුහයට අනුගත වීම වෙනුවට, අමාත්‍යාංශය එම සංඛ්‍යාව තනි අවසරයක් ලෙස සළකන බවත්, විශේෂඥතා ක්ෂේත්‍රය හෝ ආයතනික අවශ්‍යතා නොසළකා අත්තනෝමතික ලෙස වෛද්‍යවරුන් යොදවා ඇති බවත් අනාවරණ වේ.

මණ්ඩල සහතිකය ලබා ගැනීම සඳහා පූර්ණ වැටුප් සහිත අධ්‍යයන නිවාඩු මත විදේශගත වූ වෛද්‍ය නිලධාරීන්ගෙන් 71 දෙනෙකු පුහුණුව සම්පූර්ණ කර නැවත සේවයට පැමිණීමට අපොහොසත් වී ඇති බව ජාතික විගණන කාර්යාලය තවදුරටත් හෙළිදරව් කර තිබේ.